Bir önceki yazımda sürdürülebilir mahallelere giriş yapmıştık. Bu yazımda ise mahallelerin sertifikalandırmalarından bahsedeceğim.
Leed Neighborhood Development
LEED küresel anlamda yaygın olarak uygulanan yeşil bina derecelendirme sistemidir. Amerika Yeşil Bina Konseyi’nin 1993 yılında kurulmasıyla beraber yeşil binaya yönelik çalışmalar yapılmış ve belirli bir ölçüm sistemi oluşturulması amaçlanmıştır. 1998’de LEED yeşil bina derecelendirme ve sertifikasyon sistemi oluşturulmuştur. Küresel açıdan sürdürülebilir gelişme anlamında tek bir binaya yönelik derecelendirme sistemlerinin yetersiz kaldığı düşünülmüştür ve bunun üzerine Amerika Yeşil Bina Konseyi, Amerika Doğal Kaynakları Koruma Konseyi ve Yeni Şehircilik Kongresinin LEED Mahalle Geliştirme sistemini geliştirmek için beraber hareket edilmesini sağlamıştır. 2007 yılında bu sistem demo olarak tanıtılmış ve yenilenmiş hali 2009’da yayımlanmıştır. Sertifikasyon sistemine başvuru en fazla 130 hektar büyüklüğüne kadar olan projeler ile sınırlandırılmıştır. Konut, ticaret ve karma yapılar bu projeler içine dahil edilmiştir. LEED Mahalle Değerlendirme Sistemi lokasyon, mahalle tasarımı ve dokusu ve altyapı ile binalar kategorilerinden meydana gelmekte ve projenin nerede, nasıl, yapılacağına, çevresel etkilerin nasıl yönetileceğine rehberlik etmektedir. Kentsel alanların gelişimi ve mahallelerin planlamasını derecelendirmek ve sertifikalandırmak ve daha sürdürülebilir, uzun ömürlü ve çevreye duyarlı gelişimi sağlamak üzere belirli standartlar sunan sistem disiplinler arası uzman ve girişimcilerin katılımıyla oluşturulmuştur. LEED yeşil bina derecelendirme sisteminde ‘’akıllı konum ve bağlantılar’’, ‘’ mahalle deseni ve tasarım’’, ‘’yeşil altyapı ve binalar’’, ‘’ yenilik ve tasarım süreci’’, ‘’ bölgesel öncelik kredisi’’ olmak suretiyle beş değerlendirme kriteri bulunmaktadır. Her bir kategoriye verilen ağırlık farklıdır ve bu ağırlıklar Amerika Çevresel Koruma Ajansı ve Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü’nün tanımladığı ölçülerin karşılaştırılması ile belirlenmektedir. Kategoriler arasında ağırlık dağılımına baktığımızdan en büyük ağırlığı çevresel etkiye sahip kriter almaktadır. Derecelendirme kriterlerinden 44 puan mahalle deseni ve tasarımı kategorisine, 29 puan yeşil altyapı ve binalara, 27 puan akıllı konum ve bağlantılara, 6 puan yenilik ve tasarım sürecine, 4 puan bölgesel öncelik kredisine verişmiş ve toplamda maksimum puan 110 olarak belirlenmiştir. Binalar puanlandıktan sonra 40-49 puan arasına Certified (Seritifikalı), 50-59 puan arasına Gümüş, 60-79 puan arasına Altın, 80 puan ve üzerine ise Platin sertifika olacak şekilde derecelendirme yapılmaktadır.
Breeam Communities
Bina çevre değerlendirme sisteminin ilki olarak bilinen Breeam başta yalnızca ofisler için kullanılma amacıyla 1990 senesinde İngiltere’de geliştirilmiştir. Bu değerlendirme sisteminin en son aracı ise BREEAM Topluluklar’dır. BREEAM topluluklar sertifikası Avrupa Birliği normlarına dayanılarak oluşturulmuştur. 2009’daki sürümü yenilenerek 2012 senesinde tekrar yayımlanmıştır. Güncellenmiş haliyle iklim ve enerji, alan şekillendirme, kaynaklar, ulaşım, toplum, ekoloji ve biyoçeşitlilik, iş ve ekonomi, binalar ve yenilik olmak suretiyle dokuz değerlendirme kriteri belirlenmiş ve bu kriterler de içerisinde ayrı bölümlere ayrılmıştır. Breeam Communities’te projeler küçük (en fazla 10 hane), orta (10-500 hane arası), büyük (500-5000 hane) şeklinde kategorilere ayrılmaktadır. Standart sürüm yalnızca İngiltere’de yer alan projeler için uygun görülmüştür. Farklı ülkelerdeki projeler için ise Breeam Topluluklara Ismarlama sertifikasına başvurulmalıdır. Üst ölçek master planları da kapsamak üzere tasarıma yardım eden bir sistem olmak üzere 2011 yılında geliştirilmiştir. Breeam Communities sadece yenileme ve gelişme alanları içindir halihazır mahalleleri kapsamamaktadır. Master plan kapsamında ölçümleme ‘’ilkelerin belirlenmesi, genel planın oluşturulması ve ayrıntıların tasarımı’’ olarak üç düzeyde değerlendirilmiştir. İlk aşama, ulusal yasal mevzuata uygun planlama için lazım olan değerlendirme ve stratejileri içermesi bakımından önem arz etmektedir. Breeam Communities ‘’yönetim, sosyal ve ekonomik rahatlık, doğal kaynaklar ve enerji, arazi-arsa kullanımı ve ekoloji, erişim ve dolaşım, inovasyon’’ şeklinde toplam altı adet başlık ile kategorize edilmiştir. Sistemde ve ekonomik rahatlık %42,7 ağırlığa sahipken, doğal kaynaklar ve enerji %21,6, erişim ve dolaşım %13,8, arazi-arsa kullanımı ve ekoloji %12,6, yönetim %9,3 şeklinde ağırlıklar dağıtılmıştır. Ağırlıklar kriterlerin sürdürülebilirliğin ekonomik, sosyal, çevresel konular üzerindeki tesirinin tespiti ile belirlenmektedir. Toplam hesaplanan puanlar ise alt kriterlerin ağırlıkları ile çarpılarak sonuçların toplanması ile tablo oluşturulmaktadır. Puan tabloları dokuz farklı bölgeye göre oluşturulmuştur bu da bölgesel ölçüm yapmaya imkân sağlamaktadır, yerellik bakımından mühimdir. Genellikle orta ve büyük alanlara uygulanır, çok önemli bir etki yaratmasının düşünüldüğü durumlarda küçük projeler için de uygulanabilmektedir. Sertifikasyona yönelik geçici ve sonuç olmak üzere iki çeşit sertifika çeşidi vardır. İlk aşamayı başarıyla geçen projelere geçici sertifika verilirken, sonuç sertifikası plan ve tasarım kademelerini kapsamaktadır. Sistemin uygulanması sonucunda 30 puana ulaşamayan projeler değerlendirme dışı kalmaktadır, 30 puanın üstünde alanlar Geçer, 45’i geçenler İyi, 55’i geçenler Çok İyi, 70’i geçenler Mükemmel, 85 puanı geçenler ise Üstün unvanlarını kazanmaktadır.